هفته بسیج مبارک باد

حرف دل

اگر بخواهیم از کلیشه ها خارج شویم و با دیدی تازه بسیج و بسیجی را در کشورمان وارسی

کنیم می بینیم که نه تنها جایی برای تبریک وجود ندارد بلکه به اعتقاد بعضیها بد نیست تسلیتی هم گفته شود. تفکر بسیجی یک تفکر انقلابی بود که از درون انقلاب جوشید و در دوران جنگ خودش را به اوج رساند اما درست بعد از پایان یافتن جنگ دوران افول آن شروع شد.بعد از جنگ و در سطح مدیریت کلان هیچ نگاه مثبتی نسبت به تفکر بسیجی وجود نداشت و اولین جریانی که از روی کار آمدن دولت سازندگی ضربه خورد بسیج بود و متاسفانه پایه مدیریت جدید کشور در همان زمان نضج گرفت که آنهم هیچگاه روی خوشی به فرهنگ بسیجی نشان نخواهد داد. بسیجی ها یا درون سپاه و بعضی تشکیلات دیگر محدود و منزوی شدند یا در زندگی روزمره حل شدند و یا اینکه با حسرت خوردن به روزهای گذشته خودشان را از تاثیر گذاشتن بر محیط اجتماعی معاف کردند. نسل های بعدی بسیجیان هم بالتبع در مسیر موجود قرار گرفتند و وارث کاستی های درونی و بی توجهی های بیرونی شدند.

بعضیها فکر می کنند که تفکر به اصطلاح بسیجی آنقدر عمق نداشته است که بتواند در سطوح کلان درست مانند جبهه های جنگ یا فعالیت های جهادی و ... تاثیرگذار باشد. اگر بحث بر سر اصل فرهنگ و نوع تفکر باشد هیچ دلیلی بر انکار قابلیت بسیجی وجود ندارد اما از نظر عملی رسیدن به آمادگی ای که برای ورود به سطوح بالای تصمیم گیری و تاثیر گذاری لازم است به طور جدی در بسیج پیگیری نشده است. ورود به عرصه های جدید و گسترده کردن تفکر بسیجی نیازمند تجربه و آگاهی عمیق است و خود بسیجیان خوب می دانند که در این قسمت چندان بسیجی نبوده اند! تفکر و عملکرد بسیجیان در این حیطه معطل مانده و به جای آن یک سلوک هیئتی! و مشحون از احساسات و شور و انگیزه جوانی جاگیر شده است. نمی توان به طور قطع تقصیر این کم کاری و انحراف بسیج از مسیر واقعی اش را به گردن یک عامل واحد انداخت اما مسلما نقش رهبری بسیج دراینباره غیر قابل انکار است. تفکر بسیج ولایی و اطاعت پذیر است و اگر از بسیجی انتظار می رفت که مثلا به فعالیت علمی و کسب توانائیهای اجتماعی و سیاسی بها بدهد احتمال موفقیت آن بسیار بالا بود. حقیقت اینست که از بسیجی چیزی بیشتر از آنچه بوده است انتظار نرفته و این عامل مهمی در عقب ماندگی بسیج است. وقتی حداکثر انتظار از بسیجیان به شرکت کردن در تظاهرات و تجمع و شعار دادن و ... محدود می شود چه آینده مثبتی را می توان پیش بینی کرد؟ 

اصالت فرهنگ بسیجی به باورهای مذهبی و اعتقادات اسلامی است اما عملکرد کسانی که برای بسیج تصمیم می گرفته اند از میزان این اصالت ها کاسته و ناخالصی های زیادی را در بسیج رخنه داده است. علاوه بر افراط در بعضی برخوردهای سوء اجتماعی ـ که باعث متهم شدن بسیج شده است ـ در نظر گرفتن بعضی امتیازات برای افراد بسیجی و تصمیم به توسعه انسانی آن تیشه ای بوده است که به دست رهبران بسیج به ریشه بسیج زده شده است. کسانی که حقیقتا از روحیه بسیجی برخوردارند در هنگام مطرح شدن امتیازاتی از قبیل هدایای مالی و کسری خدمت سربازی و سهمیه دانشگاه و سهام عدالت و ... احساس شرمندگی و خجالت می کنند و اینها را ضدتبلیغ می دانند. لب تفکر بسیجی در خضوع و تواضع و مساوی دانستن خود با دیگران خوابیده است ولی مسئولین خام اندیش ـ که به گمان خود برای ترویج بسیج این امتیازات را در نظر می گیرند ـ ناخواسته از میزان اخلاص و روحیه فداکاری در فرهنگ بسیجی کاسته اند.بسیجی در واقع در مقابل خدماتی که انجام می دهد هیچ انتظاری ندارد و تنها توقع او محقق شدن آرمانهای اسلامی است که در زمانه ما در سخنان و عملکرد انقلابی امام خمینی متجلی شده است. 

وضعیت موجود نشان می دهد که بسیج در حلقه مظلومیت گرفتار است. نهادهای فرهنگی ـ مانند صدا و سیما ـ هرزمان که خواسته اند بسیج را نمایش بدهند کاریکاتوری از آن را باریش و چفیه به صحنه آورده اند و هیچگاه چهره واقعی بسیج تبلیغ نشده است. بسیج چاره ای ندارد جز اینکه خودش دست به کار شود و متعالی بودن تفکر خودش را اثبات کند. این مسئله بستگی دارد به اینکه نخبگان بسیج ـ در دانشگاهها و حوزه های علمیه ـ از تفکرات تازه برخوردار باشند و به دنبال تغییر در رویه کنونی بروند. اما باز هم باید تاسف خورد زیرا شمار کسانی که از چنین تفکری بهره مندد بسیار اندک است و آنها هم به دلیل تفاوت نگاهشان با سطوح بالای تشکیلات بسیج در جایگاه مناسب قرار نمی گیرند. دگراندیشی و مخالفت با وضع موجود در بسیج با واکنش های تند مواجه می شود بنابراین مهمترین عامل تغییر اراده رهبران بسیج است که می تواند مانع از اضمحلال و استحاله بسیج شود.